Αμεση Ανάλυση: Τι σηματοδοτεί η παραίτηση του Ν. Κοτζιά

Δρ. Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής Ερευνών ΙΔΙΣ

Καθημερινή

Η παραίτηση Κοτζιά γίνεται σε μία πολύ κρίσιμη στιγμή για τα εθνικά θέματα.

Η Συμφωνία των Πρεσπών με τη FYROM έχει αρχίσει να «μπάζει νερά», η Τουρκία κινείται δυναμικά/επιθετικά στην Ανατολική Μεσόγειο, οι σχετικές με την ενέργεια διεργασίες μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου εντείνονται, οι διαβουλεύσεις με την τελευταία για την (τμηματική) οριοθέτηση ΑΟΖ έχουν φουντώσει, οι ελληνορωσικές σχέσεις παραμένουν παγωμένες, οι διαπραγματεύσεις με την Αλβανία είχαν περίπου καταλήξει σε συμφωνία (η οποία δεν ολοκληρώθηκε λόγω των αντιδράσεων για τη συμφωνία με τη FYROM), ο στρατηγικός διάλογος Ελλάδας-ΗΠΑ είναι έτοιμος να ξεκινήσει, ενώ βρίσκονται στα σκαριά ανακατατάξεις στα Βαλκάνια.

Ως προς τη συμφωνία με την πΓΔΜ, η κυβερνητική πολιτική δεν πρόκειται να διαφοροποιηθεί. Ο πρωθυπουργός θεωρεί τις Πρέσπες πολιτική του παρακαταθήκη, ενώ έχει αναλάβει και σχετικές δεσμεύσεις προς συγκεκριμένους εταίρους μας ότι θα κυρώσει η παρούσα βουλή τη συμφωνία, προσβλέποντας σε ανταλλάγματα σε άλλα πεδία, ακόμη και της οικονομίας. Ενδιαφέρον θα έχει αν ο κύριος Κοτζιάς στο μέλλον λάβει αποστάσεις από κάποιες αποφάσεις ή βρει αδυναμίες επί παραδείγματι στα πορίσματα της μεικτής επιτροπής για τα σχολικά βιβλία ή αργότερα για τα εμπορικά σήματα. 

Ομοίως, με τις ΗΠΑ, ο πρώην πλέον υπουργός εξωτερικών είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με το περιβάλλον Τραμπ αλλά και τη γραφειοκρατία της Ουάσιγκτον. Όμως, η στροφή προς τις ΗΠΑ ήταν μία κυβερνητική πολιτική που είχε την έγκριση του πρωθυπουργού, ο οποίος άλλωστε έχει πολύ καλές επαφές με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ούτε εδώ αναμένεται κάποια ουσιαστική αλλαγή, αν και ο επικείμενος στρατηγικός διάλογος Ελλάδας-ΗΠΑ απαιτεί σοβαρή επεξεργασία και ολοκληρωμένο σχέδιο από πλευράς μας αντί επιπόλαιων πυροτεχνημάτων, όπως αυτά που «εκτοξεύτηκαν» την περασμένη εβδομάδα από πλευράς του υπουργού άμυνας.

Από την άλλη, από τη στιγμή που στον απόηχο της σύγκρουσης με τη Ρωσία, η Αθήνα θεωρούνταν από ορισμένους ενεργούμενο της Ουάσιγκτον, υπάρχει πλέον το περιθώριο αυτή η εικόνα να ανατραπεί. Και ένα πεδίο που θα κριθεί κατά πόσον ο κύριος Κοτζιάς είχε υιοθετήσει μία ατζέντα που δεν απηχούσε απαραίτητα τις απόψεις του πρωθυπουργού, μα κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, είναι οι ολοένα και στενότεροι δεσμοί με το Ισραήλ (η πολιτική του ΥΠΕΞ κρίνονταν ως ιδιαίτερα φιλοϊσραηλινή για τα γούστα της Κουμουνδούρου).

Εδώ, ίσως η πολιτική μας καταστεί πιο ισορροπημένη σε σχέση με το παλαιστιανιακό στοιχείο, αλλά και το Ιράν, αν και αυτό είναι αμφίβολο υπό το πρίσμα των ενδυναμωμένων σχέσεων με τις ΗΠΑ (δεδομένων των σκληρών θέσεων του Λευκού Οίκου).

Σε σχέση με τη Ρωσία, οι προσπάθειες επαναπροσέγγισης θα γίνουν υπό σαφώς ευνοϊκότερες προϋποθέσεις λόγω του ότι η αντιπαράθεση με τη Μόσχα είχε λάβει προσωπικά χαρακτηριστικά, με τον πρώην υπουργό εξωτερικών στο επίκεντρο αυτής. Θα ήταν, πάντως, σώφρων, η επίσκεψη του κυρίου Καμμένου στα τέλη του μήνα να μεταφερθεί ώστε να μην προγηθεί αυτής του πρωθυπουργού.

Από εκεί και πέρα, ο κύριος Κοτζιάς είχε υιοθετήσει το δόγμα της ενεργητικής, πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής και ως προς τούτο είχε επιδείξει μία αξιοπρόσεκτη κινητικότητα. Ενδεικτικά, είχε επιχειρήσει –όχι πάντα επιτυχώς- να διαμορφώσει πολυμερή σχήματα, είτε με τους βόρειους/βαλκάνιους γείτονες μας, είτε με σειρά κρατών μέσω της Διάσκεψης  για τον θρησκευτικό και πολιτιστικό πλουραλισμό στη Μέση Ανατολή αλλά και του Φόρουμ για τους αρχαίους πολιτισμούς. Λογικά, η εξωτερική πολιτική θα γίνει πιο στατική και συντηρητική σε σχέση με τα τελευταία 3 ½ χρόνια.

Επίσης, η αδιαμφισβήτητη συγκρότηση, το «εκτόπισμα» του κυρίου Κοτζιά και το ταμπεραμέντο του είχαν καταστήσει τη διαμόρφωση και άσκηση της εξωτερικής πολιτικής αξιοσημείωτα προσωποπαγή και αυτοτελή. Ανάμεσα στα πλείστα παραδείγματα, κορυφαίο είναι η πρόσκληση που απηύθυνε ο πρώην ΥΠΕΞ στον Ερντογάν για επίσκεψη στην Ελλάδα εν αγνοία του κυρίου Τσίπρα. Πλέον, με τον πολυάσχολο πρωθυπουργό (τυπικά;) στο τιμόνι του, παρέχεται η ευκαιρία η λειτουργία του υπουργείου εξωτερικών να καταστεί πιο θεσμική, αν και σύντομα θα διαπιστώσουμε κατά πόσο θα δημιουργηθεί ένα παράλληλος ή συμπληρωματικός μηχανισμός περί την εξωτερική πολιτική εντός του Μεγάρου Μαξίμου.

Εξίσου, η ιδιοσυγκρασία του πρώην υπουργού εξωτερικών και η στοχοποίησή του από την αντιπολίτευση (ήδη αρκετά πριν τη Συμφωνία των Πρεσπών) δεν επέτρεπαν την αναζήτηση ευρύτερων συναινέσεων. Μπορεί το πολωτικό κλίμα μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης να μην αφήνει πολλά περιθώρια εξεύρεσης κοινών παρονομαστών, ωστόσο, ανοίγει υπό προϋποθέσεις μία πόρτα συνεννόησης, τουλάχιστον με την ελάσσονα αντιπολίτευση. Άλλωστε, ο παράγοντας Καμμένος δεν είναι τόσο κερδισμένος όσο φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση από την παραίτηση Κοτζιά, ώστε να επηρεάσει προς τούτο τις εξελίξεις.   

Εν τέλει, θα διαπιστώσουμε τις επόμενες εβδομάδες αν η παραίτηση Κοτζιά αποτελέσει θρυαλλίδα εξελίξεων στο ρευστό πολιτικό σκηνικό, καθώς και πως θα κινηθεί ο τελευταίος, απελευθερωμένος πλέον από τις δεσμεύσεις του υπουργού. Θα δοθεί άραγε συνέχεια στην κόντρα με τον Πάνο Καμμένο, θα κινηθεί συγκρουσιακά απέναντι στον πρωθυπουργό (θεωρώντας εαυτόν ξένο σώμα μετά το χθεσινό υπουργικό συμβούλιο) ή θα συμβιβαστεί βρισκόμενος στα έδρανα της συμπολίτευσης; Ο ιδιαίτερος χαρακτήρας του κυρίου Κοτζιά και η εύλογη πίκρα του ίσως μας επιφυλάσσουν μεγαλύτερες εκπλήξεις από τη σημερινή.