Τα σενάρια της κάλπης

Το παιχνίδι των εκβιασμών από ΔΝΤ και Σόιμπλε, οι αντίθετες φωνές στην Ευρώπη και οι προσπάθειες Τσίπρα για «έντιμο συμβιβασμό», που αν δεν επιτευχθεί θα προσανατολιστεί σε ηρωική έξοδο με εκλογές

Για μία ακόμα φορά τις προηγούμενες ημέρες το πολιτικό τοπίο πλημμύρισε από φήμες για προκήρυξη πρόωρων εκλογών. Ήταν, όμως, η πρώτη φορά που η φημολογία είχε κάποια βάση.

Για την ακρίβεια, ο Τσίπρας συνεχίζει να μην θέλει εκλογές. Συνεχίζει να αναζητά αυτό που ο Τσακαλώτος αποκάλεσε «έναν έντιμο συμβιβασμό» με τους δανειστές, προκειμένου να ολοκληρωθεί η 2η αξιολόγηση. Συνεχίζει να ελπίζει σε συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) και στην επάνοδο στις αγορές. Συνεχίζει να ελπίζει στη μείωση του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά. Συνεχίζει να ελπίζει ότι η χώρα θα καταφέρει το καλοκαίρι του 2018 να απαλλαγεί από τα δεσμά των Μνημονίων.

Οι απαιτήσεις του ΔΝΤ, όμως, για νομοθέτηση πρόσθετης περικοπής των συντάξεων και μείωσης του αφορολογήτου για να εξοικονομηθούν πρόσθετα έσοδα ύψους 4,5 δισ. για τη διετία 2019-20 απειλεί να τινάξει στον αέρα τις διαπραγματεύσεις για την ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης. Η εντολή που έχει δώσει ο Τσίπρας στην υπουργό Εργασίας είναι να αγωνιστεί σκληρά για την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά είναι σαφές ότι η διαφωνία για τα εργασιακά δεν είναι ικανή να προκαλέσει ναυάγιο. Στο μέγαρο Μαξίμου θεωρούν πως το πολιτικό διακύβευμα και για τους ίδιους και για τη χώρα είναι μεγαλύτερο.

Όταν, όμως, ο πρωθυπουργός δηλώνει ότι δεν πρόκειται να νομοθετήσει πρόσθετα μέτρα το εννοεί. Όπως μας είπε συνεργάτης του, δεν είναι διατεθειμένος ούτε να ψηφίσει από τώρα κάποιου είδους πολιτική δέσμευση για λήψη στο μέλλον αυτών των μέτρων. Εάν αποδεχόταν αυτή την απαίτηση του ΔΝΤ θα ήταν σαν να αυτοκτονεί πολιτικά.

Είναι, ωστόσο, διατεθειμένος να αποδεχθεί την παράταση εφαρμογής του “κόφτη” (ισχύει μέχρι και το 2018) δημοσίων δαπανών και για τη διετία 2019-20, προκειμένου να δώσει εγγύηση ότι θα τηρηθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι. Η υποχώρηση αυτή δεν συνεπάγεται μεγάλο πολιτικό κόστος, δεδομένου ότι ο “κόφτης” έχει υιοθετηθεί από τον περασμένο Μάιο για να ολοκληρωθεί η 1η αξιολόγηση. Εκτός αυτού, ο Τσίπρας δεν έχει πίεση για όσα θα συμβούν στη διετία 2019-20. Εάν κρίνουμε από τις δημοσκοπήσεις, είναι μάλλον απίθανο να κερδίσει τις επόμενες εκλογές.

Στην Αθήνα είχαν ελπίσει πως το ΔΝΤ θα ήταν συνεπές με τις δημόσιες ανακοινώσεις του και πως θα πίεζε πραγματικά και για μεγαλύτερη ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και για μείωση του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά. Το Ταμείο, όμως, έπαιξε ρόλο Ποντίου Πιλάτου. Παρασκηνιακά, τα βρήκε με τους Μέρκελ-Σόιμπλε στην πλάτη της Ελλάδας και δημοσίως δηλώνει ότι αφού οι Ευρωπαίοι δεν ακούνε τις συμβουλές του, θα πρέπει να νομοθετηθούν τα πρόσθετα μέτρα για να βγουν οι αριθμοί.

Συνειδητοποιώντας τον κίνδυνο και να έχει πληρώσει τεράστιο πολιτικοεκλογικό κόστος ως αποτέλεσμα της εφαρμογής των επώδυνων μνημονιακών υποχρεώσεων και να μην ολοκληρωθεί η 2η αξιολόγηση, ώστε να έχει ελπίδες ότι θα ισχύσει το αισιόδοξο σενάριο για την οικονομία, ο Τσίπρας αποφάσισε να ταράξει τα νερά και να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Εξήγγειλε το εφάπαξ κοινωνικό μέρισμα για τους χαμηλοσυνταξιούχους και το πάγωμα της αύξησης του ΦΠΑ για τα νησιά που σηκώνουν το βάρος του προσφυγομεταναστευτικού, με δύο στόχους:

Πρώτον, να σταματήσει την εκλογική αιμορραγία, όπως αυτή καταγράφεται σ’ όλες τις δημοσκοπήσεις. Αιμορραγία που εάν συνεχισθεί θα οριστικοποιήσει το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ αρκετά κάτω από το 20%, με αποτέλεσμα να τον καταστήσει μία αδύναμη αξιωματική αντιπολίτευση και κατ’ επέκτασιν μία αδύναμη εναλλακτική κυβερνητική λύση. Μία τέτοια εξέλιξη θα συρρικνώσει τις ελπίδες του για επάνοδο στην εξουσία. Αν και η εξαγγελία βρήκε θετική ανταπόκριση και στα νοικοκυριά που στηρίζονται σε χαμηλές συντάξεις για να τα βγάλουν πέρα και στους νησιώτες, είναι αμφίβολο εάν είναι ικανή να σταματήσει την εκλογική αποδόμηση.

Δεύτερον, να στείλει ένα έμπρακτο μήνυμα στους δανειστές ότι εάν του βάλουν το μαχαίρι στο λαιμό δεν θα διστάσει να στήσει κάλπες για ηρωική έξοδο. Στο πλαίσιο αυτό, ο πρωθυπουργός έκανε κάποιες κινήσεις με έντονο προεκλογικό άρωμα. Ποντάρει στο γεγονός ότι το ευρωιερατείο δεν θέλει να προσθέσει έναν ακόμα πονοκέφαλο, όταν, όπως έδειξε και το ιταλικό “όχι”, το αντισυστημικό ρεύμα στην Ευρώπη διογκώνεται.

Αν και το κόστος για τις παροχές του Τσίπρα θα καλυφθεί από τα επιπλέον του στόχου δημόσια έσοδα, η απάντηση ήρθε γρήγορα. Με παρέμβαση του Σόιμπλε, ο πρόεδρος του Eurogroup Ντάισελμπλουμ έδωσε εντολή στον ESM (Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) να παγώσει την εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους που αποφάσισε το Eurogroup πριν δύο εβδομάδες μέχρι να εξετασθεί εάν οι παροχές είναι συμβατές ή όχι με το Μνημόνιο.

Ήταν μία προειδοποίηση. Όσο ο Τσίπρας εφαρμόζει πιστά το Μνημόνιο, οι Γερμανοί δεν θέλουν εκλογές στην Ελλάδα.

Πρώτον, επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μεγαλύτερη ικανότητα να διατηρεί χαμηλά τις κοινωνικές αντιδράσεις.

Δεύτερον, επειδή, εάν κάτι πάει στραβά, θέλουν να έχουν τη ΝΔ του Μητσοτάκη ως διαθέσιμη εναλλακτική λύση.

Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως θα ανεχθούν η Αθήνα να σηκώσει κεφάλι. Εάν θεωρήσουν ότι ο Τσίπρας ξεφεύγει από τις ράγες δεν θα διστάσουν να μεθοδεύσουν την ανατροπή του με τη μέθοδο των υπερβολικών απαιτήσεων. Μόνο που αυτή τη φορά, το ευρωιερατείο δεν είναι ενωμένο στη γραμμή του Βερολίνου. Μπορεί ο Γερμανός επικεφαλής του ESM Ρέγκλινγκ να εξέφρασε αμέσως ανησυχίες, μπορεί ο Ντάισελμπλουμ να έδωσε την εντολή για πάγωμα, αλλά υπήρξαν και αντίθετες φωνές.

Με άρθρο του στους Financial Times, Ο επίτροπος Μοσκοβισί όχι μόνο απάντησε στο άρθρο του Τόμσεν, αλλά και υποστήριξε ότι οι παροχές του Τσίπρα δεν παραβιάζουν το Μνημόνιο. Ο εκπρόσωπος του Γιούνκερ, μάλιστα, παραδέχθηκε ότι το εν λόγω άρθρο εκφράζει και την Κομισιόν. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο πρόεδρος Ολάντ και ο πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Σουλτς. Ο επικεφαλής των ευρωσοσιαλιστών Πιτέλα, μάλιστα, ανέλαβε πρωτοβουλία για να κληθεί ο Ντάισελμπλουμ στο Ευρωκοινοβούλιο για να δώσει εξηγήσεις. Πρωτοβουλία που υποστηρίχθηκε και από άλλες πολιτικές ομάδες, όπως αυτές της Αριστεράς και των Πρασίνων.

Στην πραγματικότητα, ο Ντάισελμπλουμ έκανε πραξικόπημα. Ζήτησε από τον ESM το πάγωμα της απόφασης του Eurogroup για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους, χωρίς να υπάρχει τέτοια απόφαση του οργάνου. Είναι ενδεικτικό πως σ’ αυτό το κλίμα ήταν και η δήλωση του Μοσχοβισί πως μόνο μία χώρα-μέλος (Γερμανία) αντέδρασε αρνητικά στις εξαγγελίες του Τσίπρα. Εκτός αυτού, η εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων μέτρων είχε ως όρο την ολοκλήρωσης της 1ης και όχι της 2ης αξιολόγησης. Κατά συνέπεια, το πάγωμα είναι αυθαίρετο.

Πέρα, όμως, από την παραβίαση των κανόνων, το σημαντικό είναι πως αυτή τη φορά το ελληνικό πρόβλημα διχάζει το ευρωιερατείο. Για λόγους που συνδέονται και με τις δικές τους σκοπιμότητες ο Γιούνκερ, το Παρίσι, οι ευρωσοσιαλιστές και άλλες πολιτικές δυνάμεις επιδιώκουν να βάλουν ένα φρένο στον Σόιμπλε και στο δόγμα της λιτότητας που πρεσβεύει. Αυτή την περίοδο, το ελληνικό μέτωπο προσφέρεται για να προβάλουν εκεί τις αντιστάσεις τους.

Αξιοσημείωτη είναι και η δήλωση του προέδρου των Γερμανών βιομηχάνων. Όχι μόνο ζήτησε να βοηθηθεί η Ελλάδα να παραμείνει στην Ευρωζώνη, αλλά και υπογράμμισε ότι οι Έλληνες αξίζουν σεβασμού για τις θυσίες που έχουν κάνει. Όπως είπε, εάν είχαν ληφθεί στη Γερμανία τα μέτρα που ελήφθησαν στην Ελλάδα θα είχε προκύψει εξέγερση.

Το γεγονός ότι υπάρχουν τέτοιες ισχυρές φωνές και εντός της Γερμανίας δεν σημαίνει ότι το Grexit έχει πάψει να χρησιμοποιείται ως όπλο εκβιασμού. Μάλλον ισχύει το αντίθετο. Όλα δείχνουν ότι το ελληνικό πρόβλημα θα είναι παρόν στην προεκλογική αρένα της Γερμανίας με τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Φιλελεύθερους να πρωτοστατούν.

Ο Τσίπρας πήγε στην συνάντηση της Παρασκευής με τη Μέρκελ με πολύ ήπια ρητορική και με πρόθεση να λυθεί η παρεξήγηση, όπως δήλωσε. Όπως αναμενόταν, όμως, δεν απέσπασε κάποια πολιτική συμφωνία για το κλείσιμο της 2ης αξιολόγησης. Η καγκελάριος δήλωσε ότι θα ακούσει όσα έχει να της πει ο Έλληνας ομόλογός της, αλλά τις αποφάσεις για την εφαρμογή του Μνημονίου τις λαμβάνουν οι θεσμοί και το Eurogroup, όχι το Βερολίνο. Με άλλα λόγια, οχυρώθηκε και πάλι πίσω από τη γνωστή θέση, με την οποία αρνείται το αίτημα της Αθήνας για παράκαμψη εμποδίων στις διαπραγματεύσεις μέσω πολιτικής συμφωνίας.

Πριν ο πρωθυπουργός φθάσει στο Βερολίνο για τη συνάντηση, ο Σόιμπλε φρόντισε να τον υποδεχθεί με δύο κινήσεις:

Πρώτον, ο εκπρόσωπός του ανακοίνωσε ότι η προκαταρκτική εξέταση των εξαγγελιών για το έκτακτο βοήθημα στους χαμηλοσυνταξιούχους και για το πάγωμα του ΦΠΑ στα νησιά έδειξε πως δεν είναι συμβατές με το Μνημόνιο.

Δεύτερον, το γερμανικό περιοδικό Σπίγκελ δημοσίευσε άρθρο, εμφανίζοντας τον Τσίπρα να είναι κουρασμένος από τον ρόλο του πιστού μεταρρυθμιστή και να το ξαναπαίζει επαναστάτης.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν το Βερολίνο θα προσπαθήσει με κάθε μέσο να επιβάλει την τιμωρητική γραμμή του στην Αθήνα, με όπλο την έμμεση άρνησή του να κλείσει τη 2η αξιολόγηση. Έτσι όπως είναι τα πράγματα, για να το επιτύχει θα πρέπει να δώσει μάχη εντός του ευρωιερατείου και για να την κερδίσει πιθανότατα θα ματώσει πολιτικά.

Σύμφωνα με κοινοτική πηγή, ο Σόιμπλε θα αποφύγει τη μετωπική σύγκρουση. Θα ικανοποιηθεί με μία αυστηρή παρατήρηση προς την Αθήνα ότι εφεξής δεν θα γίνει ανεκτή οποιαδήποτε κίνηση, χωρίς προηγουμένως να έχουν ενημερωθεί και να έχουν δώσει την έγκρισή τους οι θεσμοί. Ας σημειωθεί ότι ο Σόιμπλε έχει αφήσει ανοικτή αυτή την οδό. Ανακοίνωσε ότι η οριστική εξέταση για το εάν οι εξαγγελίες του Τσίπρα είναι συμβατές με το Μνημόνιο θα πραγματοποιηθεί αυτή την εβδομάδα.

Πάντα κατά την ίδια πηγή, το πιθανότερο είναι ο Σόιμπλε να συνεργασθεί παρασκηνιακά με το ΔΝΤ για να καθυστερήσουν την ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης μέχρι το τέλος της άνοιξης. Μία τέτοια καθυστέρηση αφενός θα τορπιλίσει τη συμμετοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ, αφετέρου θα επαναφέρει τη χρηματοδοτική πίεση, επειδή τότε θα λήξουν και θα πρέπει να αποπληρωθούν ελληνικά ομόλογα.

Η ίδια πηγή θεωρεί πως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ερωτοτροπεί με την ιδέα να ταπεινώσει και πάλι την κυβέρνηση Τσίπρα και την Ελλάδα για να χρησιμοποιήσει τη “νίκη” του ως προεκλογικό όπλο στη Γερμανία. Δεν χρειάζεται, μάλιστα, να είναι αυτός που θα εμποδίσει την ολοκλήρωση της 2ης αξιολόγησης.

Τη δουλειά αυτή πιθανότατα θα κάνει το ΔΝΤ, με το πρόσχημα ότι πριν λάβει απόφαση για το εάν θα συμμετάσχει ή όχι στο ελληνικό πρόγραμμα πρέπει να περιμένει την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τραμπ, ώστε να έχει καταστεί σαφής η αμερικανική πολιτική. Στο Ταμείο, άλλωστε, εκδηλώνονται έντονες εσωτερικές τριβές γύρω από το ελληνικό πρόγραμμα, με αποτέλεσμα να μην είναι σίγουρη η συμμετοχή του. Ένας πρόσθετος λόγος που ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση είναι ότι έχει καταργηθεί η συστημική εξαίρεση, με βάση την οποία το ΔΝΤ συμμετείχε χρηματοδοτικά στο 1ο και στο 2ο Μνημόνιο.

Σύμφωνα με έγκυρη κυβερνητική πηγή, το Μαξίμου είναι αποφασισμένο να μην παρασυρθεί σε παιχνίδι καθυστερήσεων. Θα επιδιώξει να κλείσει τη 2η αξιολόγηση στο Eurogroup που θα συνεδριάσει στα τέλη Ιανουαρίου. Εάν αυτό δεν καταστεί δυνατό θα δώσει περιθώριο μέχρι και τον Φεβρουάριο. Εάν ούτε και τότε προκύψει συμφωνία, θα προσανατολισθεί στην ηρωική έξοδο με προκήρυξη εκλογών.

Προς το παρόν, στο μέτωπο των διαπραγματεύσεων πιέζει για συμφωνία το ταχύτερο δυνατόν και στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο επιχειρεί να ταυτίσει τη ΝΔ με τον Σόιμπλε και τους δανειστές. Η υπαναχώρηση του Μητσοτάκη από την αρχική απόφασή του για υπερψήφιση του έκτακτου βοηθήματος στους χαμηλοσυνταξιούχους διευκολύνει την κυβερνητική προσπάθεια και προσφέρει πολιτικές ανάσες στον Τσίπρα.

Παρόλα αυτά, το προβάδισμα της ΝΔ είναι πολύ μεγάλο για να απειληθεί. Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της MRB κινείται στις 13 μονάδες. Η συσπείρωση του ΣΥΡΙΖΑ είναι μόνο 44%, ενώ της ΝΔ πάνω από 85%. Αυτό, ωστόσο, δεν συνεπάγεται δυνατότητα ανάκαμψης. Οι ψηφοφόροι του 2015 έχουν απομακρυνθεί από το κόμμα του Τσίπρα λόγω των μνημονιακών πολιτικών. Με άλλα λόγια, η εκλογική αποδόμηση έχει βαθιά πολιτικά χαρακτηριστικά και μπορεί να παρομοιασθεί με την εκλογική αποδόμηση του ΠΑΣΟΚ στο διάστημα 2009-2012.

Το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι που στρέφουν την πλάτη στον ΣΥΡΙΖΑ δεν έχουν έτοιμη εναλλακτική λύση εξουσίας δεν σημαίνει πως στην πλειονότητά τους θα επιστρέψουν στο μαντρί. Όπως επιβεβαίωσε και η προαναφερθείσα δημοσκόπηση, άλλωστε, αυτό που κυριαρχεί στην ελληνική κοινωνία είναι η οργή, ο φόβος, η παντελής απουσία ελπίδας και η συνεχής ενίσχυση του ρεύματος που θέλει έξοδο από την Ευρωζώνη. Πρόκειται για ένα εκρηκτικό κοκτέιλ που μόνο ο χρόνος θα δείξει εάν και πότε θα πυροδοτηθεί.

Σταύρος Λυγερός

Πηγή : protothema.gr