Ημερίδα Υγείας στο Δήμο Αμαρουσίου - Ζαχαρούλα Γκριέλα : Νομική και υγεία

Από την Ημερίδα Υγείας που διοργάνωσε η δημοσιογράφος Ιωάννα Λάκα και φιλοξένησε ο Δήμος Αμαρουσίου.

Ομιλία Ζαχαρούλας Γκριέλα δικηγόρου :

Νομική και υγεία

Η υγεία θεωρείται η σημαντικότερη  προϋπόθεση μιας πλήρους και ευτυχισμένης ζωής και οπωσδήποτε προϋπόθεση  για την ανθρώπινη ευημερία.

Η ανάγκη για περισσότερη προστασία του σημαντικότερου αγαθού, οδήγησε στη διάπλαση του δικαιώματος στην υγεία, στη σωματική και ψυχική ευεξία, και στην πρόβλεψη και προστασία  του από το  Συνταγματικό Δίκαιο. Πλάι στο ατομικό δικαίωμα της υγείας,   διαπλάστηκε ένα παρόμοιο κοινωνικό δικαίωμα, στο πλαίσιο του οποίου, ο πολίτης αξιώνει όχι απλά παράλειψη ενέργειας προσβολής της υγείας του, αλλά και ενέργεια προστασίας της υγείας του ως ατόμου μεμονωμένα αλλά  και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου. Η νέα αυτή εκδοχή του δικαιώματος της υγείας κατέληξε στη δόμηση κρατικών θεσμών που θα λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα. 

Οσον αφορά το πρώτο σκέλος προστασίας, της παράλειψης ενεργειών σε βάρος της υγείας του ατόμου, το Σύνταγμα αναφέρει ρητώς «Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωματική κάκωση, βλάβη της υγείας ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιμωρούνται, όπως νόμος ορίζει». Μπορεί σε μία ευνομούμενη κοινωνία αυτό να θεωρείται αυτονόητο, όμως δεν είναι και γι’αυτό προβλέπεται από το Σύνταγμα.

Οσον αφορά το δεύτερο σκέλος της προβλεπόμενης προστασίας, το δικαίωμα υγείας προς το κράτος περιέχει θετική αξίωση προς πράξη  και συγκεκριμένα σύμφωνα με το Σύνταγμά μας,  το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών.  Δηλαδή το Σύνταγμα εξουσιοδοτεί το νομοθέτη να καθορίσει αυτός κατ’ επιλογή της πολιτικής εξουσίας  ένα σύστημα περίθαλψης για το λαό, υπό τον όρο η φιλοσοφία του να εξαρτάται πάντοτε και από τη γενικότερη φιλοσοφία του κρατούντος.

Η προστασία της υγείας που απαιτεί ο πολίτης  ικανοποιείται  με την οργάνωση υπηρεσιών υγείας, δηλαδή με μέτρα κοινωνικής πρόνοιας και ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, τα οποία λαμβάνει το κράτος με τις υπηρεσίες του και σύμφωνα με τις ισχύουσες νομοθετικές ρυθμίσεις: «Το κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων.» Στο άρθρο 21 του Συντάγματος θεμελιώνεται μία πτυχή του κοινωνικού κράτους δικαίου και η κοινωνική πολιτική του κράτους, η οποία ασκείται µέσω των ειδικότερων νόμων .

 Η υγεία και η σωματική και ψυχική ακεραιότητα προστατεύονται με πολλές διατάξεις του κοινού ποινικού και αστικού δικαίου, που εξειδικεύουν τη συνταγματική ρύθμιση.

Έτσι παρατηρούμε ειδικότερες διατάξεις π.χ. στη νομοθεσία για την παρένθετη μητρότητα που έχουν τεθεί για να προστατέψουν την υγεία τη παρένθετης, όπως π.χ. το όριο ηλικίας, αλλά και του μωρό, με τη θέσπιση ειδικών ιατρικών εξετάσεων στην παρένθετη μητέρα που κυοφορεί. Ο νομοθέτης έχει εστιάσει περισσότερο στις προϋποθέσεις  υγείας στη συγκεκριμένη περίπτωση για να χορηγηθεί η άδεια για τεκνοποίηση με παρένθετη μητέρα,  από το να θέσει άλλες  προϋποθέσεις κοινωνικής ή  ηθικής τάξης.

Επίσης ειδικές διατάξεις προβλέπουν τη χορήγηση πρόωρης σύνταξης λόγω σωματικής ή ψυχικής αναπηρίας.

Από την άλλη μεριά, ο νόμος προστατεύει το δικαίωμα της υγείας και σωματικής ακεραιότητας του πολίτη που θίγεται από άλλον πολίτη. Στο πλαίσιο αυτό, ειδικότερες διατάξεις προβλέπουν και τιμωρούν αυτόν που προκαλεί σωματική βλάβη σε άλλον, ο οποίος δικαιούται και αποζημίωσης για το λόγο αυτό. Μάλιστα, ανάλογα με τη σοβαρότητα της βλάβης και το βαθμό υπαιτιότητας, δηλαδή ανάλογα με το κατά πόσο ήθελε το αποτέλεσμα αυτό ο δράστης, τιμωρείται  ποινικά με ποινή φυλάκισης ή και κάθειρξης αν πρόκειται π.χ. για ανθρωποκτονία και αστικά με την υποχρέωση προς αποζημίωση, μικρότερη ή μεγαλύτερη ανάλογα με την περίπτωση και σύμφωνα με τα κριτήρια αναλογικότητας.

Επίσης ο  νόμος,   ισορροπεί και τη σχέση ασθενούς και ιατρού και θέτει το πλαίσιο μέσα στο οποίο παρέχονται οι υπηρεσίες υγείας, με βάση τις αρχές της ευεργεσίας, της διαφάνειας, της δικαιοσύνης, ώστε να δημιουργείται αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας στον ασθενή. Γι’αυτό εξάλλου έχει θεσπιστεί  και ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας.

Φροντίζει επίσης,  με τις ειδικότερες ρυθμίσεις, να εξασφαλίζεται ίση πρόσβαση στις παροχές  υγείας για κάθε ασθενή.

Τέλος να πούμε ότι, λόγω της φύσης των δεδομένων υγείας, ο νόμος 2472/1997 προσφέρει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας. Έτσι λοιπόν, στο άρθρο 7 απαγορεύει κατ’ αρχήν τη συλλογή και την επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων όπως αυτά της υγείας και μόνον κατ’ εξαίρεση επιτρέπει τη συλλογή και την επεξεργασία τους υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές του άρθρου 7 είναι ειδικές και παράλληλα θα πρέπει να εξετάζεται η νομιμότητα της επεξεργασίας των δεδομένων σε συνδυασμό με τις γενικές αρχές νόμιμης επεξεργασίας όπως διατυπώνονται στο άρθρο 4 ν. 2472/1997 74 .  Η άρση της απαγόρευσης της χρήσης των στοιχείων υγείας, μπορεί να γίνει μόνο με δικαστική απόφαση. 

Καταλήγοντας θα πρέπει να πούμε ότι,  όσον αφορά τουλάχιστον τη νομοθετική εξασφάλιση της προστασίας της υγείας  ως ατομικού και κοινωνικού δικαιώματος, υπάρχει πλήρες πλαίσιο προστασίας.  Το ζητούμενο είναι πάντα η ορθή εφαρμογή των νόμων, έτσι ώστε η προστασία αυτή σε όλο το φάσμα της, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικής πρόνοιας, να διαφαίνεται και να αντανακλάται στην καθημερινότητα του πολίτη.