Η απασχόληση ως πυλώνας της ανάπτυξης

 

Σημεία από την ομιλία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Βουλή, στο πλαίσιο της συζήτησης για το νομοσχέδιο «Δουλειές Ξανά»

Η προσπάθειά μας πιάνει τόπο

Η ανεργία είναι πάντα η μεγαλύτερη απειλή για κάθε κοινωνία. Και αυτήν ακριβώς την απειλή -που στη Νέα Δημοκρατία τη θεωρούμε τη μεγαλύτερη μορφή κοινωνικής αδικίας- αντιπαλεύουμε εδώ και 33 μήνες, από τότε που ο ελληνικός λαός μάς εμπιστεύθηκε την ευθύνη της διακυβέρνησης του τόπου, τον Ιούλιο του 2019. Και παρά τις μεγάλες δυσκολίες, παρά τις αντιξοότητες, τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτή η προσπάθειά μας πιάνει τόπο.

Από το καλοκαίρι του 2019 μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2022 -τον τελευταίο μήνα που έχουμε διαθέσιμα στοιχεία- η ανεργία έπεσε από το 17,2% στο 12,8%.

Είναι η μεγαλύτερη, είναι η ταχύτερη, αποκλιμάκωση σε όλη την Ευρώπη. Κάτι που σημαίνει ότι σε αυτό το διάστημα δημιουργήθηκαν παραπάνω από 200.000 νέες θέσεις εργασίας και για πρώτη φορά εδώ και πολλά-πολλά χρόνια ξεπεράσαμε το ορόσημο των 4 εκατομμυρίων απασχολούμενων.

Είναι μια επίδοση με πρόσθετη σημασία αν σκεφτεί κανείς το εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον μέσα στο οποίο επιτεύχθηκε: μεταναστευτικό, εθνικές προκλήσεις στον Έβρο, στο Αιγαίο, μετά τα δυο χρόνια της πανδημίας, ύστερα η διεθνής ενεργειακή κρίση με τις εισαγόμενες ανατιμήσεις, ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ένα εξαιρετικά δυσχερές διεθνές περιβάλλον.

Διασύνδεση μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και της προσφοράς εργασίας

Το νομοσχέδιο το οποίο θα ψηφίσουμε σε λίγες ώρες από τώρα έρχεται να ξαναβάλει στον πυρήνα της πολιτικής μας, τη διασύνδεση μεταξύ των αναγκών των επιχειρήσεων και της προσφοράς εργασίας από την ελληνική αγορά. Και για να μπορέσουμε πραγματικά να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα που  υπάρχει σήμερα, μεταξύ του τι ζητούν οι επιχειρήσεις και το τι δεξιότητες διαθέτουν οι άνεργοι, πρέπει να κάνουμε πολλά σημαντικά βήματα.

Πρέπει να συνδέσουμε τη ζήτηση της αγοράς με την προσφορά εξειδικευμένων υπηρεσιών.

Πρέπει να μπορούμε να παρέχουμε σύγχρονες δεξιότητες, ειδικά στους μακροχρόνια άνεργους, να προστατεύσουμε όσους παραμένουν εκτός απασχόλησης.

Αλλά -και το νομοσχέδιο αυτό κάνει τολμηρά βήματα σε αυτή την κατεύθυνση- να διακρίνουμε και τους αληθινούς ανέργους, αυτούς οι οποίοι έχουν ανάγκη ουσιαστικής κρατικής αρωγής.

Και να το κάνουμε αυτό ώστε οι δημόσιοι πόροι να μην σπαταλώνται οριζόντια σε επιδόματα, αλλά να κατευθύνονται προς στοχευμένες πολιτικές εργασίας.

Αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων της ελληνικής αγοράς εργασίας

Το νομοσχέδιο έρχεται να αντιμετωπίσει μία σειρά από χρόνια προβλήματα της ελληνικής αγοράς εργασίας, προβλήματα τα οποία έρχονται και μας ταλαιπωρούν εδώ και πολλές δεκαετίες.

Το πρώτο πρόβλημα είναι η μακροχρόνια αποχή από την απασχόληση. Μιλάμε για σχεδόν 600.000 συμπολίτες μας, με έναν στους τρεις να είναι  δηλωμένοι άνεργοι για παραπάνω από 5 χρόνια, ενώ 50.000 είναι κατά δήλωσή τους -κατά δήλωση σύμφωνα με τα αρχεία και σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΑΕΔ- σε αυτή την κατάσταση για πάνω από μια δεκαετία.

Και όμως, την ίδια στιγμή που έχουμε ένα δομικό πρόβλημα μακροχρόνιας ανεργίας, αυτή η ανεργία συνυπάρχει με κενές θέσεις εργασίας.

Και, σήμερα, με την ανεργία να είναι  ακόμα στο 12,8%, 7 στους 10 εργοδότες μάς δηλώνουν ότι δυσκολεύονται να κάνουν προσλήψεις, επειδή δεν βρίσκουν εργαζόμενους με ειδικά προσόντα.

Σε αυτή, λοιπόν, την αντίφαση πρέπει να απαντήσουμε. Και το νομοσχέδιο προβλέπει ότι:

Σε συνεργασία με ειδικούς συμβούλους, κάθε μακροχρόνια άνεργος θα καταρτίσει το δικό του Ψηφιακό Ατομικό Σχέδιο Δράσης- διότι κάθε άνεργος είναι και μία ξεχωριστή περίπτωση- και σε αυτό θα περιλαμβάνονται οι γνώσεις του, αλλά και οι ανάγκες κατάρτισης ώστε να μπορεί να ενταχθεί στο ανάλογο επιμορφωτικό πρόγραμμα. Και σε αυτό το μεσοδιάστημα θα πριμοδοτείται με 300 ευρώ και η ενίσχυση αυτή θα συνεχίζεται και αφού βρει δουλειά.

Θεωρώ πολύ καινοτόμο και πολύ τολμηρό το γεγονός ότι ο εργαζόμενος θα λαμβάνει το 50% του επιδόματος ανεργίας για όσους μήνες θα το δικαιούται ως άνεργος, εφόσον βρει δουλειά. Το ποσό αυτό ουσιαστικά θα προστίθεται στον μισθό του.

Το δεύτερο πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζει αυτό το νομοσχέδιο είναι η ίδια η ποιότητα της κατάρτισης. Εκατοντάδες εκατομμύρια, δισεκατομμύρια ενδεχομένως, να κατευθύνθηκαν προς μία κατάρτιση η οποία δεν βοήθησε σίγουρα τους εργαζόμενους. Ενδεχομένως να ωφέλησε κάποιους επαγγελματίες στο χώρο της κατάρτισης, αλλά, πάντως, δεν πέτυχε τον βασικό της σκοπό και στόχο.

Κατά συνέπεια, πρέπει να προχωρήσουμε σ’ ένα διαφορετικό πλαίσιο, όπου οι πάροχοι εκπαίδευσης και κατάρτισης θα ελέγχονται από ανεξάρτητους φορείς πιστοποίησης και η χρηματοδότησή τους πρέπει να συνδέεται με την αποτελεσματικότητά τους, που σημαίνει ότι τελικά θα πρέπει να αμείβονται και βάσει στατιστικών στοιχείων που συνδέονται με την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων τους.

Και μάλιστα, έχω ζητήσει από τον Υπουργό ένα αντίστοιχο τέτοιο πρόγραμμα εσωτερικής αξιολόγησης να αφορά και τον ίδιο τον ΟΑΕΔ. Διότι μπορεί να υπάρχουν Σύμβουλοι οι οποίοι βρίσκουν δουλειά σε ένα μήνα σε πενήντα συμπολίτες μας κι άλλοι που βρίσκουν δουλειά σε πέντε. Αυτό είναι ένα μετρήσιμο αποτέλεσμα. Και αυτοί οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να έχουν σημαντική προστιθέμενη αξία, εργαζόμενοι του ΟΑΕΔ, στα πλαίσια μιας γενικότερης λογικής για το πως εντάσσουμε πριμ παραγωγικότητας στο δημόσιο, θα πρέπει να μπορούν να ανταμείβονται περισσότερο γιατί πολύ απλά κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους. Το βέβαιο είναι ότι αυτή η πολιτική αρχίζει και έχει αποτελέσματα, γιατί:

Πάνω από τους μισούς ανέργους που συμμετείχαν στα νέα προγράμματα κατάρτισης βρήκαν δουλειά μέσα στους επόμενους 12 μήνες.

Και πολλοί από αυτούς, σχεδόν το 90%, παρέμειναν στην εργασία τους για ένα διάστημα το οποίο ξεπέρασε το χρόνο της επιμόρφωσης.

Και μάλιστα, για πρώτη φορά, αναλαμβάνουν και ρόλο στην επαγγελματική κατάρτιση και τα πανεπιστήμιά μας.

Η τρίτη παθογένεια που αντιμετωπίζει το νομοσχέδιο έχει να κάνει με την ίδια τη λειτουργία του ΟΑΕΔ.

Η αλήθεια είναι  ότι κληρονομήσαμε έναν Οργανισμό γραφειοκρατικό, ελάχιστα οργανωμένο, συνειδητά ίσως ανοργάνωτο, έτσι ώστε να μην επιτρέπεται έλεγχος σχετικά με την κατασπατάληση κονδυλίων και παροχών. Και, βέβαια, η αναντιστοιχία αυτή δεν δηλώνει τίποτε άλλο παρά την εκτεταμένη μαύρη εργασία, τη φοροδιαφυγή, την εισφοροδιαφυγή.

Επίσης, προνόμια όπως οι δωρεάν μετακινήσεις, η συμμετοχή σε δωρεάν προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, η μοριοδότηση για το δημόσιο και αρκετά ακόμα -πρέπει να είμαστε ειλικρινείς- αυτά τα προνόμια αυτή τη στιγμή τα απολαμβάνουν πολλοί συμπολίτες μας που απλά δεν τα δικαιούνται. Και όλα αυτά βέβαια εις βάρος των πραγματικά ανέργων.

Και τώρα η εκκαθάριση του Μητρώου θα εκκαθαρίσει και το τοπίο. Και ναι, θα διαγραφούν από τους σχετικούς καταλόγους όσοι παραμένουν εγγεγραμμένοι για χρόνια, χωρίς να το αιτιολογεί η εισοδηματική τους εικόνα. Και θα διαγραφούν, επίσης, και όσοι επί τρεις φορές αρνούνται να απασχοληθούν σε κατάλληλες θέσεις που έχουν βρεθεί ειδικά για αυτούς, κάτι που ισχύει σε όλους τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς απασχόλησης. Θέση στο Μητρώο δεν θα έχουν και εκείνοι που δεν δέχονται να πάρουν μέρος σε κάποια προτεινόμενη δράση κατάρτισης.

Και πρακτικά, στο νέο Ψηφιακό Μητρώο θα καταγράφονται όσοι ζητούν εργασία μαζί με τα Ατομικά Σχέδια Δράσης ώστε αυτά να διασταυρώνονται με συναφείς προτάσεις απασχόλησης. Και ταυτόχρονα, αυτό θα αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση στις παροχές που δικαιούται ο άνεργος. Γι’ αυτό και κάθε χρόνο θα συνεκτιμάται η εισοδηματική τους κατάσταση με παραμέτρους όμοιες με αυτές του επιδόματος θέρμανσης.

Σπεύδω να τονίσω ότι το ίδιο το επίδομα ανεργίας εξαιρείται από αυτή τη ρύθμιση. Θα εξακολουθεί να χορηγείται χωρίς εισοδηματικά κριτήρια. Και δεν επηρεάζονται, επίσης, το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο ρεύματος, η έκπτωση ή απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ και το επίδομα θέρμανσης.

Εφόδια αντί για εμπόδια προς την εργασία

Ο Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού, όπως το γνωρίζουμε εδώ και πολλές δεκαετίες, μετονομάζεται σε Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης. Δεν αλλάζει απλά όνομα, αλλάζει ουσιαστικά προσανατολισμό με στόχο, πλέον, να προσφέρει εφόδια αντί για εμπόδια προς την εργασία.

Η νέα δομή θα είναι μια δομή πολύ πιο ευέλικτη με λιγότερα μέλη στο Διοικητικό της Συμβούλιο, αλλά και με περισσότερα εξειδικευμένα στελέχη στις υπηρεσίες του.

Ενώ από τις αρχές του επόμενου έτους, του 2023, τα αποθεματικά του λογαριασμού απασχόλησης και επαγγελματικής κατάρτισης μεταφέρονται στους κοινωνικούς εταίρους. Θα συμμετέχουν στη διοίκηση του οργανισμού, αλλά θα μπορούν να διαχειρίζονται και κονδύλια για την επιμόρφωση των εργαζόμενων.

Ωστόσο, θεωρώ πολύ σημαντική μία ακόμα σημαντική τομή του νομοσχεδίου, μία ακόμα ρύθμιση που αφορά, επιτέλους, την αξιοποίηση της σημαντικής ακίνητης περιουσίας του Οργανισμού αξίας περίπου 1,5 δισεκατομμυρίου ευρώ.

Θα μπορεί ο ίδιος ο ΟΑΕΔ να διαθέτει, να αποκτά κριτήρια, να συμπράττει με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς για την ανέγερση νέων κτιρίων.

Μπορεί ο ΟΑΕΔ και θα αποτελέσει σημαντικό πυλώνα της νέας μας πολιτικής για τη φτηνή στέγη την οποία πρέπει να αποκτήσουν οι Έλληνες εργαζόμενοι.

Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο δεν συγκροτείται από επιμέρους εκσυγχρονιστικές παρεμβάσεις, ούτε είναι και ανεξάρτητο από τις υπόλοιπες παρεμβάσεις που έχουμε κάνει στην αγορά εργασίας. Ουσιαστικά συμπληρώνει ένα ενιαίο σχέδιο αναβάθμισής της, μετατρέποντας τον ΟΑΕΔ, τον πρώην ΟΑΕΔ -όπως πρέπει να τον αποκαλούμε πια- από παγίδα όπου λιμνάζουν τα όνειρα εκατοντάδων χιλιάδων ανέργων σε ένα σύγχρονο εργαλείο κοινωνικής κινητικότητας και ανταμοιβής.

Η απασχόληση ως πυλώνας της ανάπτυξης

Γιατί -θα το ξαναπώ- αν οι χαμηλοί μισθοί συνεπάγονται αδικία, ο αποκλεισμός από την εργασία είναι διπλή αδικία. Γιατί ουσιαστικά είναι ένας αποκλεισμός από την ίδια την κοινωνία, από το δικαίωμα να δημιουργεί κανείς οικογένεια, να εκπληρώνει τα όνειρά του, ενώ συχνά οδηγεί είτε στη μετανάστευση είτε, ακόμα χειρότερα, στην περιθωριοποίηση.

Η ανεργία, λοιπόν, αναδεικνύεται ως ο πρώτος εχθρός της συλλογικής συνοχής της κοινωνικής αλληλεγγύης. Κι γι’ αυτό ακριβώς θεωρούμε την απασχόληση ως τον τρίτο πυλώνα της ανάπτυξης, μαζί με τις νέες επενδύσεις και την ενίσχυση του εισοδήματος που προκύπτει από τη μείωση των φόρων και των εισφορών.

Και χαίρομαι καθώς οι επενδύσεις γίνονται πολύ περισσότερες, τα φορολογικά βάρη μειώνονται, το επιχειρηματικό περιβάλλον γίνεται πιο φιλικό. Όλα αυτά αντανακλώνται, ήδη, στην απασχόληση με πρώτο δείκτη το brain drain, το οποίο έχει ήδη ανακοπεί αισθητά. Ενώ σε αρκετούς εξειδικευμένους κλάδους -ειδικά στο χώρο της τεχνολογίας και της έρευνας- έχει πια αναστραφεί σε κύμα «brain gain».

Γιατί, πράγματι, αυτή η απώλεια 500 χιλιάδων νέων από την εγχώρια αγορά εργασίας, στη διάρκεια της δεκαετούς κρίσης, ήταν μια μεγάλη πληγή για την οικονομία μας και την ίδια μας την κοινωνία. Αυτό το πολύτιμο δυναμικό, όμως, τώρα, έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει και να πρωταγωνιστήσει στην αναπτυξιακή τροχιά των επόμενων χρόνων.

Γι΄ αυτό και έχουμε και εξειδικευμένα φορολογικά κίνητρα για όσους επιστρέφουν στην πατρίδα μας, μετά από μακρόχρονη παρουσία στο εξωτερικό.

Είναι εργαζόμενοι με εμπειρίες, με διεθνείς παραστάσεις που μπορούν να συνδράμουν στο να ανεβάσουμε κατακόρυφα την παραγωγικότητα της οικονομίας μας.

Και δεν είναι τυχαίο ότι, σήμερα,  παγκόσμιοι κολοσσοί από την Microsoft, την Amazon, τη Cisco, τη Pfizer, την Boehringer, την Digital Realty επενδύουν στην Ελλάδα. Και ένας από τους λόγους που το κάνουν δεν είναι μόνο η γεωγραφική, η γεωπολιτική μας θέση, είναι η ποιότητα των Ελλήνων εργαζομένων.

Και το γεγονός ότι οι εταιρίες αυτές έχουν πρόσβαση σε Έλληνες εργαζόμενους του εξωτερικού που αυτή τη στιγμή δείχνουν, για πρώτη φορά, διάθεση να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Και σε αυτό τον παγκόσμιο πόλεμο για ταλέντο ο οποίος τελικά θα καθορίσει την ίδια την τύχη όλων των χωρών, η Ελλάδα πρέπει να είναι πρωταγωνίστρια.

Και γι’ αυτό πρέπει να προχωράμε διαρκώς σε προγράμματα κατάρτισης και ενδυνάμωσης των δεξιοτήτων των εργαζόμενων, αξιοποιώντας όλα τα εργαλεία της επαγγελματικής κατάρτισης και μη σταματώντας, ασχέτως της ηλικίας του εργαζόμενου τον οποίο πρέπει να καταρτίσουμε.

Και, βέβαια, είναι ενδεικτικό ότι μέσα σε 33 μήνες τριπλασιάστηκαν οι ρυθμοί στα προγράμματα του ΟΑΕΔ που το 2022 θα οδηγήσουν σε παραπάνω από 85.000 νέες προσλήψεις.

Και, βέβαια, στο μεταξύ συνεχίζεται και η επιδότηση των εισφορών για 150.000 νέες θέσεις εργασίας, καθιερώθηκε το νέο ένσημο το οποίο χρηματοδοτεί το επαγγελματικό ξεκίνημα νέων χωρίς προϋπηρεσία, ενώ -με το καλό- τον Ιούνιο θα τεθεί και σε εφαρμογή η κάρτα εργασίας η οποία θα προστατεύει τους εργαζόμενους από αυθαιρεσίες εργοδοτών, δίνοντάς τους πρόσβαση σε ένα διαφανές εργαλείο αποτύπωσης του χρόνου εργασίας και των υπερωριών.

Και θυμίζω ότι από το Ταμείο Ανάκαμψης θα διοχετευθούν παραπάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ για δράσεις κατάρτισης που θα ωφελήσουν παραπάνω από 500.000 συμπολίτες μας, κυρίως σε ψηφιακές αλλά και σε πράσινες δεξιότητες.

Χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο

Στην τρέχουσα συγκυρία, ωστόσο, δίδυμος στόχος με τη συρρίκνωση της ανεργίας είναι και η αύξηση των μισθών που -όπως είπα- παραμένουν δυστυχώς στη χώρα μας ακόμα σε χαμηλά επίπεδα, δυσανάλογα χαμηλά συχνά με βάση την προσφορά των εργαζόμενων.

Εδώ δεν αρκεί μόνο η πολιτική απόφαση. Το χρέος μας ως προς τον κατώτατο μισθό θα το κάνουμε ως Κυβέρνηση, αλλά χρειάζεται και η συμπόρευση των εργοδοτών σε ατομικό ή συχνά και σε κλαδικό επίπεδο.

Και πολύ συχνά η απάντησή μου σε εργοδότες οι οποίο μας λένε ότι δεν βρίσκουμε εργαζόμενους να προσλάβουμε, είναι ότι η αύξηση του μισθού είναι ο καλύτερος τρόπος για να προσελκύσετε περισσότερους εργαζόμενους στις επιχειρήσεις σας.

Άρα, χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο το οποίο θα επιμερίσει δίκαια τον πλούτο τον οποίον δημιουργούμε ως κοινωνία, με πρώτους ωφελημένους τους εργαζόμενους, τους μισθωτούς οι οποίοι δεν μπορούν να βλέπουν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας απλά ως μία στατιστική απεικόνιση που τελικά δεν αφορά τις ίδιες τους τις ζωές.