Οι «ψευδείς ειδήσεις» μονοπωλούν την παγκόσμια πολιτική σκηνή και την ειδησεογραφία, με τη Ρωσία να βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνούς κατακραυγής, κατηγορούμενη ως «εργοστάσιο» παραγωγής και διάδοσης παραπλανητικού υλικού.
Μόλις τα τελευταία χρόνια, όλοι έμαθαν για τις λεγόμενες «ψευδείς ειδήσεις» (fake news), κυρίως εξαιτίας της ανόδου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο δεν πρόκειται για νέο τρεντ.
Η νέα έκθεση «Κόκκινο Αστέρι Πάνω από τη Ρωσία» που παρουσιάζεται στο μουσείο του Λονδίνου «Tate Modern», με αφορμή την Οκτωβριανή Επανάσταση, περιλαμβάνει έργα, αφίσες και φωτογραφίες που οπτικοποιούν την ιστορία της Σοβιετικής Ενωσης. Οπως επισημαίνουν οι ιθύνοντες, μοιραία αποκαλύπτεται ο τρόπος παρουσίασης των «ψευδών ειδήσεων» και της σοβιετικής προπαγάνδας την περίοδο 1905-1955.
«Σχεδιάσαμε την έκθεση με την αφορμή της επετείου των 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, όμως αναδύονται μερικές ενδιαφέρουσες συγκρίσεις με τα όσα συμβαίνουν στον κόσμο σήμερα», υποστηρίζει ο υπεύθυνος των εκθέσεων του μουσείου, Μάθιου Γκαλ. Οπως σημειώνει ο ίδιος, οι φωτογραφίες είναι εξαιρετικά πειστικές, αλλά μπορούν ταυτόχρονα να χειραγωγήσουν τις εντυπώσεις, κάτι το οποίο γινόταν με ευκολία εκείνη την περίοδο.
Ο Γιεβγκενί Καλντέι (φωτογράφος του Κόκκινου Στρατού) χειραγώγησε τη φωτογραφία του με τους Σοβιετικούς στρατιώτες που υψώνουν την κόκκινη σημαία στο Ράιχσταγκ (1945) για να κρύψει τους στρατιώτες που λεηλατούν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί μια σειρά φωτογραφιών, όπου στην πρώτη ο Στάλιν περιβάλλεται από τέσσερις συντρόφους του, ωστόσο στην επόμενη, 23 χρόνια μετά, οι τρεις τους έχουν «εξαφανιστεί» και στην τέταρτη ο Στάλιν είναι μόνος του. Οι υπόλοιποι –πρώην σύντροφοί του– απλώς διαγράφηκαν από την αρχική φωτογραφία.
Φωτογραφία του 1926 – Ο Στάλιν με τέσσερις συντρόφους του. Ενα από τα διασημότερα παραδείγματα σταλινικής φωτογραφικής επεξεργασίας. Το 1949 μόνο ένας βρίσκεται στο πλευρό του, όμως και αυτός διαγράφηκε.
Ο Μάθιου Γκαλ σημειώνει πως οι φωτογραφίες του τότε και οι «ψευδείς ειδήσεις» του 21ου αιώνα λειτουργούν σε κάποια σημεία σαν παράλληλοι κόσμοι. «Η σχέση μεταξύ της διαγραφής ανθρώπων από την ιστορία και της επεξεργασμένης φωτογραφίας είναι χαρακτηριστική και αναμφίβολα πρόκειται για ένα προειδοποιητικό σημάδι για μας σήμερα. Δείχνει πόσο ισχυρές είναι οι εικόνες και κατά κάποιο τρόπο αποκαλύπτει την ιστορία πίσω από την… ιστορία που διαγράφηκε», υποστηρίζει.
Λιθογραφία του Ελ Λισίτζκι (1920) που απεικονίζει τον εμφύλιο πόλεμο με γράφημα: «Χτυπήστε τους Λευκούς με την Κόκκινη Σφήνα». Το έργο αποτελεί δείγμα του κονστρουκτιβισμού και θεωρείται σύμβολο του Ρωσικού Εμφυλίου στη Δύση.
Η γυναίκα σε πρώτο πλάνο
Μία ακόμη μέθοδος προπαγάνδας της Σοβιετικής περιόδου, όπως αποκαλύπτεται από τις αφίσες και τα μπάνερ που φιλοξενεί η έκθεση, είναι η αξιοποίηση της γυναικείας φυσιογνωμίας. Σε πολλές από τις εικόνες και τις αφίσες που καλούσαν τον λαό να στηρίξει τον αγώνα κατά του φασισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο φιγουράρουν γυναίκες, και φυσικά η επιλογή δεν είναι τυχαία.
Καλλιτεχνική έκθεση στη Σοβιετική Ενωση (1931) από τη Βαλεντίνα Κουλαγκίνα. Στις αφίσες της κυριαρχούν οι γιγαντιαίες μορφές που αναπαριστούν χειρωνακτικές εργασίες.
Η έφορος του μουσείου Ναταλία Σιντλίνα επισημαίνει: «Δεν υπάρχουν εικόνες του Στάλιν σε αφίσες –ήταν πολύ δύσκολο να εμπνεύσεις ανθρώπους να πολεμήσουν ή να πεθάνουν για τον ηγέτη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η εικόνα μιας μητέρας ή μιας κόρης λειτουργούσαν πολύ καλύτερα προς αυτή την κατεύθυνση».
Εργο του 1928 των Σοβιετικών καλλιτεχνών Ελ Λισίτζκι και Σεργκέι Σένκιν: «Το έργο του Τύπου είναι η Εκπαίδευση των μαζών».
Επιπλέον, χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου είναι το γεγονός ότι οι καλλιτέχνες που είχαν αφιερώσει τη δουλειά τους στη στήριξη του καθεστώτος αντιμετώπιζαν την τέχνη τους σαν κάτι που γίνεται για τον κόσμο και όχι για λίγους, την ελίτ. «Η προϋπόθεση για να κάνουν τέχνη εξαρχής ήταν να παρουσιαστεί το καλλιτεχνικό πρόγραμμά τους στους δρόμους.
Η Νίνα Βατολίνα αξιοποίησε το 1941 τη γειτόνισσά της ως μοντέλο. Στον τίτλο: Φασισμός: Ο πιο διαβολικός εχθρός της γυναίκας.
Εμπνεόμενοι από τον ενθουσιασμό της αφηρημένης τέχνης και του κονστρουκτιβισμού, πολλοί επέλεξαν να εκφραστούν μέσα από αφίσες, σε πινακίδες σιδηροδρόμων, σε αμαξοστοιχίες, εφημερίδες και περιοδικά», αναφέρουν οι ειδικοί του μουσείου.
Χειραφετημένη γυναίκα: Χτίσε τον Σοσιαλισμό. Εικονογράφηση του Αντολφ Στράκοβ το 1926 για τη στήριξη στο βιομηχανικό μέλλον.
Αθηνά Σούτζου
Thank you, I have just been searching for information about this subject for a long time and yours is the best I've came upon so far. However, what about the conclusion? Are you positive about the supply?
ΑπάντησηΔιαγραφή