Φτωχοί συνταξιούχοι, φτωχότεροι εργαζόμενοι

του Γιώργου Στρατόπουλου

Υπάρχει μια συζήτηση που μπορεί να διεξάγεται επί δεκαετίες: ποιος έφταιξε, ποιος έκλεψε, τι εισφορές πλήρωσε, ποιος ευνοήθηκε, ποιος αδικήθηκε. Δομημένα ομόλογα, PSI, άτοκες καταθέσεις στην Τράπεζα της Ελλάδος, πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, μαϊμού συντάξεις, γενναιόδωρες συντάξεις κ.λπ. Υπάρχει όμως και μια δυσάρεστη πραγματικότητα που μόνο κάποιες φιγούρες στην εκπομπή του κ. Αυτιά δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται. Πραγματικότητα που απαιτεί οδυνηρές λύσεις για το ασφαλιστικό, αμέσως μάλιστα.

Όταν το 2001 ο Τ. Γιαννίτσης πρότεινε μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, ο πρόεδρος της ΓΣΕΕ  Χρ. Πολυζωγόπουλος καθησύχαζε τους εργαζόμενους λέγοντας σε ελεύθερη μετάφραση: «Μην ακούτε ότι το ασφαλιστικό θα χρεοκοπήσει. Για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να χρεοκοπήσει το κράτος». Τότε, όμως, τα προβλήματα του ασφαλιστικού ήταν τάσεις, που απαιτούσαν δυσάρεστες λύσεις για να μην λάβει το πρόβλημα ανεξέλεγκτες διαστάσεις μελλοντικά. Τάσεις που διέβλεπαν μόνον οι ειδικοί, γι΄αυτό κι ήταν πολύ εύκολο για την κοινωνία και τους πολιτικούς να τις αγνοήσουν, στέλνοντας τον λογαριασμό στις επόμενες γενιές. Τώρα όμως το κράτος χρεοκόπησε, τα δεδομένα είναι συντριπτικά. Για να αντιληφθούμε πόσο δυσχερής είναι η θέση μας, αρκεί μια ματιά στα νούμερα, κι αυτό σκοπεύω να κάνω εδώ. Να εκθέσω το πρόβλημα της χώρας μας, όπως αυτό ξετυλίγεται στον πίνακα Ι που ακολουθεί, παρουσιάζοντας  στοιχεία από την ΓΓΠΣ σχετικά με τα εισοδήματα των νοικοκυριών και την εξέλιξή τους από το 2008 στο 2012. Τα στοιχεία του πίνακα Ι προέρχονται από τον πίνακα 4.2 της μελέτης Γιαννίτση-Ζωγραφάκη “Ελλάδα: Αλληλεγγύη και προσαρμογή σε συνθήκες κρίσης”.

(Σημείωση: Τα δεδομένα της μελέτης προέρχονται από συστηματική στατιστική επεξεργασία μεγάλου αριθμού φορολογικών δηλώσεων, 260 χιλιάδων. Γι’ αυτό ενδέχεται να υπάρχει μικρή απόκλιση σε σχέση με τα πραγματικά νούμερα).

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι

Αντί σχολιασμού, απλά επαναλαμβάνω με λέξεις τα νούμερα:

• Το 2008 είχαμε 2,48 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν μισθούς από δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Το 2012 είχαμε 2,02 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν μισθούς. Δηλαδή τα νοικοκυριά με εισοδήματα από μισθωτό φορολογούμενο μειώθηκαν από το 2008 έως το 2012 κατά 457 χιλιάδες.
• Το 2008 είχαμε 1,76 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν συντάξεις. Το 2012 είχαμε 2,06 εκατομμύρια νοικοκυριά που ελάμβαναν συντάξεις. Δηλαδή, τα νοικοκυριά με συνταξιούχο  φορολογούμενο αυξήθηκαν από το 2008 έως το 2012 κατά 305 χιλιάδες ή 17,4%.
• Το 2008 τα εισοδήματα από συντάξεις αποτελούσαν το 21,3% των συνολικών εσόδων των νοικοκυριών. Το 2012 τα εισοδήματα από συντάξεις αποτελούσαν το 31,1% των εσόδων  των νοικοκυριών.
• Το 2012 το 39,4% των νοικοκυριών είχαν εισοδήματα από συντάξεις.
• Το 2012 τα νοικοκυριά που είχαν εισοδήματα από μισθούς ήταν λιγότερα από τα νοικοκυριά που είχαν εισοδήματα από συντάξεις

Όλες οι κατηγορίες εισοδήματος μειώθηκαν, ενώ η κατηγορία «έσοδα από συντάξεις» αυξήθηκε. (Αυξήθηκε και το αγροτικό εισόδημα αλλά αυτό αφορά κυρίως σε επιδοτήσεις, εισροές από την ΕΕ). Η οικονομία συρρικνώθηκε, οι μισθοί μειώθηκαν, το πλήθος των μισθωτών μειώθηκε επίσης, τα έσοδα των νοικοκυριών από μισθούς μειώθηκαν δραματικά. Αντιθέτως, μέσα σε 4 χρόνια το πλήθος των συνταξιούχων αυξήθηκε πολύ. Αν και μειώθηκαν οι συντάξεις τους, η συνολική δαπάνη για συντάξεις αυξήθηκε. Και συνεχίζεται η αυξητική τάση. Κι εφόσον δεν μειώνουμε το ύψος των συντάξεων, θα αυξηθούν κι άλλο οι δαπάνες για συντάξεις. Το αντέχει η οικονομία; Διότι, δυστυχώς, δεν μπορούμε να απομονώσουμε το ασφαλιστικό από την υπόλοιπη οικονομία. Άρα, για να συνεχίσει ο συνταξιούχος εκπαιδευτικός να λαμβάνει σύνταξη 1100€, πρέπει να φορολογηθεί επιπλέον ο εν ενεργεία εκπαιδευτικός, ο οποίος λαμβάνει μισθό 1100€ κι έχει δύο παιδιά να αναθρέψει. Αυτό κάνουμε ουσιαστικά, όταν αυξάνουμε τον ΦΠΑ στο ρεύμα, για να μην πειράξουμε τις συντάξεις. Αυτές είναι στην πράξη οι κόκκινες γραμμές μας.

Το 2012 οι μισθωτοί ήταν περίπου 2,56 εκατομμύρια (Πίνακας ΙΙ) και είχαν και 1,5 εκατομμύρια παιδιά να συντηρήσουν. Σύνολο 4,06 εκατ. που είχαν συνολικά έσοδα από εργασία 34,7 δισ. ευρώ. Οι συνταξιούχοι ήταν περίπου 2,69 εκατ. (Πίνακας ΙΙ) και είχαν το 2012 έσοδα από συντάξεις 29,1 δισ. Δηλαδή, το κατά κεφαλήν εισόδημα των συνταξιούχων από συντάξεις ήταν 30% υψηλότερο από το κατά κεφαλήν εισόδημα των μισθωτών. (Στον υπολογισμό υποθέσαμε ότι τα ανήλικα τέκνα βαραίνουν νεότερους σε ηλικία κηδεμόνες και όχι συνταξιούχους.) Είναι αυτό δίκαιο; Λογικό; Βιώσιμο;

Αν υπάρχει ένας αριθμός, ένα μέγεθος που απεικονίζει τη χρεοκοπία του ασφαλιστικού συστήματος και της χώρας -εδώ συμφωνώ με τον κ. Πολυζωγόπουλο, αυτά πάνε μαζί- αυτός είναι ο λόγος των εσόδων των νοικοκυριών από μισθούς προς τα έσοδα των νοικοκυριών από συντάξεις. Το 2008 το σύνολο των μισθωτών της χώρας είχαν έσοδα από τους μισθούς τους (47,8 δισ.), σχεδόν διπλάσια από τα έσοδα που είχαν οι συνταξιούχοι από τις συντάξεις τους (25,8 δισ.). Το 2012, τέσσερα χρόνια μετά, τα ποσά αυτά έχουν συγκλίνει επικίνδυνα: 29,1 δισ. για συντάξεις, 34,7 δισ για μισθούς. Δεν χρειάζεται να είσαι οικονομολόγος για να καταλάβεις ότι κάτι πάει πολύ στραβά. Το ένα νούμερο συνδέεται με το μέγεθος της παραγωγικής οικονομίας. Από τους φόρους και τις εισφορές των μισθών χρηματοδοτούνται οι κρατικές δαπάνες, η κοινωνική πρόνοια, οι συντάξεις. Η μία δεξαμενή τροφοδοτεί την άλλη. Η δεξαμενή «τροφοδότης» τείνει να γίνει μικρότερη από την δεξαμενή που εισπράττει.

Ο λόγος έσοδα από μισθούς προς έσοδα από συντάξεις ήταν σε πτωτική τροχιά και πριν την κρίση, όπως φαίνεται στον πίνακα ΙΙ. Με την κρίση όμως η τάση εντάθηκε καθώς τα έσοδα από μισθούς υποχώρησαν πολύ. Τα χρόνια της κρίσης το μόνο που έχουμε καταφέρει με τις περικοπές των συντάξεων είναι να κρατήσουμε τη συνολική  δαπάνη για συντάξεις περίπου σταθερή, ενώ την ίδια στιγμή τα έσοδα των νοικοκυριών από μισθούς κατέρρευσαν μαζί με την οικονομία.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ

Το 2012 η οικονομία μας ήταν 2,5% μικρότερη από το 2005 (ΑΕΠ 194 δισ. από 199 δισ) και τα έσοδα των νοικοκυριών από μισθούς ήταν 10,6% χαμηλότερα από το 2005 (34,7 δισ. από 38,8 δισ.). Στο ίδιο διάστημα, το ποσό των συντάξεων αυξήθηκε κατά 46,2%, από 19,9 δισ. το 2005 σε 29,1 δισ. το 2012!

Σημείωση: Τα δεδομένα του Πίνακα 2 μέχρι και το 2010 προέρχονται από τα στατιστικά δελτία φορολογικών δεδομένων της ΓΓΠΣ. Τα στοιχεία για τα έτη 2011 και 2012 προέρχονται από τη μελέτη Γιαννίτση-Ζωγραφάκη.

Το πρόβλημα είναι τεράστιο. Καταδικό μας. Το δημιουργήσαμε, το συντηρούμε, το υπερασπιζόμαστε. Πριν, λοιπόν, κάποιοι αποφασίσουν να κάνουν Κούγκι την Ελλάδα επειδή δεν τους αρέσουν οι προτάσεις των εταίρων, ας μας εξηγήσουν ποιες είναι οι δικές τους προτάσεις για το ασφαλιστικό. Ή πάλι δεν χρειάζεται να κάνουμε τίποτα;

*O Γιώργος Στρατόπουλος είναι οικονομολόγος με πολυετή θητεία στον χρηματοοικονομικό τομέα και PhD στη Θεωρητική Φυσική.

Πηγη : protagon.gr