Αρχίζει η σχολική χρονιά παιδί και διαβήτης στο σχολείο

Προβλήματα που προκύπτουν από τη φοίτηση ενός μαθητή με σακχαρώδη διαβήτη στη συνηθισμένη σχολική τάξη και τρόποι αντιμετώπισης

Ο διαβήτης – παρά την επιστημονική πρόοδο που έχει συντελεστεί για τη θεραπεία του – παραμένει μια απαιτητική ασθένεια που ταλαιπωρεί σωματικά, ψυχολογικά αλλά και οικονομικά το παιδί και την οικογένειά του.

Το πρόγραμμα ενός παιδιού με διαβήτη περιλαμβάνει μία ή δύο ενέσεις ινσουλίνης καθημερινά, μετρήσεις των επιπέδων της γλυκόζης στα ούρα και στο αίμα, προσοχή στο διαιτολόγιο και σωματική άσκηση.

 Το κάθε παιδί που πάσχει από διαβήτη μπορεί να κάνει ακριβώς ό,τι κάνει και ένα παιδί χωρίς διαβήτη κατά τη διάρκεια της σχολικής μέρας, αρκεί να ληφθούν υπόψη και να αντιμετωπιστούν τα παρακάτω προβλήματα:

 α)Η έλλειψη ενημέρωσης των εκπαιδευτικών και του προσωπικού του σχολείου Στη συνηθισμένη τάξη, ο δάσκαλος θα πρέπει να είναι ενήμερος για τις επιπλοκές της ασθένειας που ενδέχεται να παρουσιαστούν στο σχολείο, έτσι ώστε όταν και εάν χρειαστεί να παρέμβει αποτελεσματικά. Οι επιπλοκές αυτές αναφέρονται στην υπερβολική ανησυχία που μπορεί να παρουσιάσει το παιδί, το οποίο μπορεί να πέσει σε κώμα ή να αντιδράσει στην ινσουλίνη. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχουν δυο μορφές εκτάκτου ανάγκης που μπορούν να παρουσιαστούν στο σχολείο από την ασθένεια, και τις οποίες μπορεί να αντιμετωπίσει το εκπαιδευτικό προσωπικό. Αυτές οι καταστάσεις εμφανίζονται όταν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα είναι πολύ χαμηλά (υπογλυκαιμία) ή είναι πολύ υψηλά (υπεργλυκαιμία) . Ο δάσκαλος μπορεί να μην έχει επαρκή ενημέρωση για το τι είναι ο διαβήτης και να έχει κάποιες προκαταλήψεις για την ασθένεια. Ως εκ τούτου, ο δάσκαλος «μπορεί να νιώσει άγχος και φόβο σχετικά με την ευθύνη που αισθάνεται ότι αναλαμβάνει. Μπορεί πάλι να αισθάνεται αβεβαιότητα ως προς τον κατάλληλο χειρισμό της κατάστασης με αποτέλεσμα να υιοθετεί ακραίες ή αντιφατικές συμπεριφορές (π.χ. να πιστεύει ότι “δεν είναι τίποτα”, ή να διαφοροποιεί το παιδί από τα άλλα παιδιά μέσω υπερπροστατευτικών ή απορριπτικών-τιμωρητικών στάσεων)» . Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να υπάρχει ενημέρωση στο προσωπικό αλλά και στα παιδιά του σχολείου σχετικά με το «τι είναι διαβήτης, ότι ο διαβήτης δεν είναι μεταδοτική ασθένεια, ποιες είναι οι ενδείξεις και οι τρόποι αντιμετώπισης της υπογλυκαιμίας και ποιες είναι οι απαιτούμενες ενέργειες σε περίπτωση ανάγκης».

β) Μέτρηση σακχάρου Αρκετές φορές μπορεί να χρειαστεί το παιδί να μετρήσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα του ενώ βρίσκεται στο σχολείο. Αυτό σημαίνει ότι το παιδί χρειάζεται έναν ειδικό χώρο στο σχολείο προκειμένου να χρησιμοποιήσει τη συσκευή. Το σχολείο θα πρέπει να φροντίσει ώστε να παρέχεται ένας ιδιωτικός χώρος στο παιδί όταν το χρειάζεται.

γ) Σωστός χειρισμός καταστάσεων και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων (ιατρικό προσωπικό, οικογένεια, σχολείο). Οι δάσκαλοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για την τήρηση μιας ισορροπίας στην τάξη, μιας και αρκετά προβλήματα μπορεί να προκύψουν, όταν π.χ. γίνει μια γιορτή στην τάξη και υπάρχουν άφθονα γλυκά.

 Είναι μεγίστης σημασίας να υπάρξει μια συλλογική αντιμετώπιση της κατάστασης μέσω της συνεργασίας των γονέων με το γιατρό, το δάσκαλο, το υπόλοιπο εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου καθώς και τους υπεύθυνους του κυλικείου .

Είναι αναγκαίο «οι γονείς να εξηγήσουν στον δάσκαλο ότι είναι σημαντικό το παιδί να αισθάνεται ότι μπορεί να απευθύνεται σε αυτόν όταν δεν αισθάνεται καλά, να του παρέχεται η δυνατότητα να τρώει την κατάλληλη τροφή όταν παρουσιάζει συμπτώματα υπογλυκαιμίας και να βγαίνει από την τάξη (π.χ. για να πιει νερό ή να πάει στην τουαλέτα σε περιπτώσεις υπεργλυκαιμίας) όταν το επιθυμεί»

Είναι πολύ σημαντικό ο δάσκαλος να κάνει κάθε δυνατή προσπάθεια, έτσι ώστε το παιδί να μην απομονωθεί από τους συμμαθητές του. Το διαβητικό παιδί έχει τις ίδιες ανάγκες για υποστήριξη, ενθάρρυνση και κατανόηση και θα πρέπει να ενθαρρύνεται να συμμετέχει σε όλες τις δραστηριότητες .

Το παιδί θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως παιδί και όχι ως διαβητικό παιδί. Ο μαθητής μπορεί να συνειδητοποιήσει και να κατανοήσει τις ειδικές ανάγκες και τους περιορισμούς που προκαλούνται από τον διαβήτη στην ηλικία των 10 με 12 χρόνων. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται υποστήριξη και ενθάρρυνση από το δάσκαλο, προκειμένου το παιδί να αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό του για την αυξημένη υπευθυνότητα που απαιτεί η κατάσταση της υγείας του.

δ) Απουσίες Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί είναι οι απουσίες. Κατά τη διάρκεια των σχολικών χρόνων, τα παιδιά μπορεί να απουσιάζουν από το σχολείο εξαιτίας της ασθένειας ή της νοσηλείας τους στο νοσοκομείο. Όλες αυτές οι παραπάνω καταστάσεις μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στην σχολική πρόοδο των μαθητών.

 ε) Επίδραση της ασθένειας στις γνωστικές λειτουργίες Οι Holmes et al. (1999), υποστηρίζουν πως από τα παιδιά που πάσχουν από διαβήτη, μεγαλύτερο κίνδυνο για γνωστικές και σχολικές δυσκολίες, παρουσιάζουν τα παιδιά που έχουν από πολύ μικρή ηλικία διαβήτη και έχουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα την ασθένεια, και αυτά που βιώνουν μεγάλες διακυμάνσεις στη ρύθμιση του σακχάρου (υπογλυκαιμία ή υπεργλυκαιμία). Διότι «οι γνωστικές λειτουργίες όπως η ικανότητα για συγκέντρωση και μάθηση καθώς και η μνήμη επηρεάζονται αρνητικά από τη μη ικανοποιητική ρύθμιση» . Αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο για μειωμένη σχολική πρόοδο εάν συνδυαστούν με το χαμηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας του παιδιού.

στ) Σχολική φοβία Η μη ικανοποιητική προσαρμογή του παιδιού που πάσχει από διαβήτη στο σχολείο, μπορεί να επηρεαστεί από το φόβο της απόρριψης που μπορεί το παιδί να αισθάνεται από το δάσκαλο και τους συμμαθητές του, επειδή θεωρεί τον εαυτό του διαφορετικό από τους άλλους . Το παιδί μπορεί να εμφανίσει άρνηση στο να πάει στο σχολείο του και να εκφράζει παράπονα για σωματικά ενοχλήματα στο σχολείο με κύριο αίτημά του να επιστρέψει στο σπίτι του, μπορεί να παρουσιάσει δυσκολίες στις σχέσεις του με τα άλλα παιδιά, δυσκολίες στη σχέση του με το δάσκαλο, έλλειψη ενδιαφέροντος για τα μαθήματά του κ.ά. Όλα τα παραπάνω «δεν έχουν ως αιτιολογικό παράγοντα την “τεμπελιά” ή τον “κακό χαρακτήρα του” Πρακτικά  του  Ελληνικού  Ινστιτούτου  Εφαρμοσμένης  Παιδαγωγικής  και  Εκπαίδευσης  (ΕΛΛ.Ι.Ε.Π.ΕΚ.), 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Σχολείο Ίσο για Παιδιά Άνισα», Αθήνα, 4‐ 6 Μαΐου 2007. ISSN: 1790-8574 301 αλλά αποτελούν ενδείξεις της ύπαρξης ιδιαίτερα στρεσογόνων για το παιδί παραγόντων που μέσω της έγκαιρης αναγνώρισης και της κατάλληλης αντιμετώπισης μπορούν να επιλυθούν ικανοποιητικά» . Οι γονείς από την άλλη πλευρά «αισθάνονται άγχος και φόβο για την ασφάλεια, την προσαρμογή, την αποδοχή του παιδιού από το σχολικό περιβάλλον καθώς και αγωνία για τη στάση και τη συμπεριφορά του δασκάλου απέναντι στο παιδί τους» .

ζ) Στάσεις εκπαιδευτικών, συμμαθητών και γονέων Οι στάσεις των γονέων, των δασκάλων, των συμμαθητών αλλά και των στενών φίλων του παιδιού είναι καθοριστικές για την δημιουργία ενός περιβάλλοντος όπου θα ευνοηθεί η υγιής ανάπτυξη του παιδιού αλλά ταυτόχρονα και για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης και απαιτητικής ασθένειας που χρειάζεται συνεχώς προσοχή .
Ο τρόπος με τον οποίο ο δάσκαλος αντιλαμβάνεται την κατάσταση της υγείας του παιδιού, έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί «οι προσδοκίες του επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά και τις επιδόσεις του μαθητή» .
Ο σχεδιασμός μιας αποτελεσματικής αντιμετώπισης της ασθένειας του διαβήτη περιλαμβάνει ενημέρωση και συμβουλευτική σε ολόκληρη την οικογένεια του παιδιού, στο δάσκαλο και τους συμμαθητές του αλλά ακόμα και στους στενούς του φίλους, μιας και οι στάσεις των παραπάνω είναι κρίσιμες και σημαντικές για τη δημιουργία ενός υγιούς περιβάλλοντος για την αντιμετώπιση μιας δύσκολης ασθένειας που απαιτεί προσοχή σε συνεχή βάση .

Συμπεράσματα

Ο διαβήτης είναι μια απαιτητική ασθένεια για το ίδιο το παιδί αλλά και την οικογένειά του. Το σχολείο μπορεί και οφείλει να παίξει σημαντικό ρόλο στο να διευκολύνει αλλά και να βοηθήσει το παιδί με διαβήτη να συμμετέχει όπως τα υπόλοιπα παιδιά σε όλες τις δραστηριότητες του σχολείου. Εξάλλου, ιδιαίτερα προβλήματα δεν πρόκειται να παρουσιαστούν στην τάξη που φοιτά το παιδί, εκτός αν υπάρξει έντονη σωματική άσκηση ή κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής που περιέχουν ζάχαρη . Το παιδί που πάσχει από διαβήτη δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται στο σχολείο ως άρρωστο αλλά ως ένα παιδί που πρέπει να ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα προκειμένου να αναπληρώσει την αδυναμία του παγκρέατος να παράγει ινσουλίνη.


Έρευνα από αρθρογραφία επιμέλεια : Κώστας Βουκελάτος